Levenslessen

De school is twee weken dicht geweest in de zomer. In de eerste weken na deze vakantie druppelden de kinderen binnen: sommigen zouden nog op vakantie gaan, anderen waren  nog op vakantie, of inmiddels alweer terug. In deze periode startten er ook 5 kinderen op onze school. De dynamiek van de groep is veranderd, wat allerlei onverwachte gevolgen heeft.

De eerste opvallende verandering met zoveel nieuwe aanwas is dat er meer groepjes kinderen los van elkaar met activiteiten bezig zijn. Eerst concentreerden de activiteiten zich rond een grote groep actieve kinderen, maar nu is er veel meer ruimte voor kleinere groepjes die als vanzelf ergens mee bezig zijn. Dat is fijn, want nu hebben kinderen veel meer te kiezen waar ze zich aansluiten, en kunnen ze makkelijker zelf aan de slag.

Maar het heeft ook andere gevolgen. Bijvoorbeeld dat het ene kind nu opeens niet meer met een ander kind wil spelen, want dat nieuwe jongetjes krijgt alle aandacht. Verdriet! Ook een ander meisje valt opeens buiten de boot, nog meer verdriet...

Voor het team bestaat de verleiding om deze situaties te willen "oplossen". Door aan de ene te vragen ook wat aandacht aan haar oude vriendinnetje te geven "want ze is zo verdrietig". En om aann een ander kind te vragen om te spelen met die-en-die, want die is niet gelukkig. Maar helpt dat?

Probleem-vermijdend gedrag helpt misschien voor de korte termijn, om kinderen en teamleden binnen hun comfort-zone te houden. Maar eigenlijk ontneemt het kinderen de mogelijkheid om situaties echt te ervaren, en er, als ze er voor kiezen, zelf oplossingen voor te vinden. Om vervolgens te leren van de gevolgen van hun keuzes. Hoe zuiverder een kind vanuit intrinsieke motivatie een keuze maakt, hoe waardevoller het leermoment. Dus staan we soms met buikpijn te kijken naar een situatie: we voelen de emoties van de kinderen, zien natuurlijk direct oplossingen, maar voeren ze niet uit. We weten dat kinderen het nodig hebben voor het zetten van hun volgende stap om deze emoties ook echt te doorvoelen. Dus het beter is om slechts aandachtig toe te kijken, waardering te hebben voorde situatie, zodat de kinderen de voor hun o zo belangrijke levenslessen te leren. En die leren ze, elke dag.

En daarom houden wij zo van deze school!

Moeten

Op een democratische school zijn kinderen vrij. Dus ze mogen. Mogen...? Moeten ze dan helemaal niets?

"Ruim je spullen op, want ik vind dat je er een rommel van maakt". "Maak deze sommen, want het is belangrijk om goed te kunnen rekenen".

of: 

"Als je een hut bouwt, moet je die wel weer opruimen". "Als je een diploma wilt, moet je wel staadsexamens halen".

Het verschil tussen deze voorbeelden gaat over opleggen versus consequenties. De opgelegde voorbeelden gaan over een norm van de ene persoon ("ik vind het rommel", of "belangrijk om goed te kunnen rekeken") waar een ander aan moet voldoen. De consequentie-voorbeelden geven kinderen de vrijheid om het niet te doen, en de consequenties te aanvaarden, maar als ze wel het willen, ja, dan moeten ze andere consequenties aanvaarden.

Op een democratische school zijn heel veel regels. En moet je je dus aan heel veel regels houden. Maar die regels zijn niet opgelegd. Zij zijn samen met elkaar opgesteld, en iedereen heeft aan deze regels "consent" (toestemming) gegeven. Daarbij heeft iedere schoolgenoot de mogelijkheid om elke regel opnieuw ter discussie te stellen in de schoolkring, bijvoorbeeld door voortschrijdend inzicht of veranderende omstandigheden. Dus alles dat echt "moet", is ontstaan vanuit de consequentie om in een school-community te leven. En aangezien iedere schoolgenoot in deze school-community wilt leven, zijn deze "moetjes" opeens geen "moetjes" meer, maar iets in de trant van "ik wil dit doen, want het helpt onze school, en daarmee mijzelf".

De zandbak

"Hoe gaat het met de school?" wordt me geregeld gevraagd.

"Heel goed!" zeg ik dan, geheel naar waarheid.

"Hoeveel kinderen zijn er dan al?"

"Nog niet genoeg" is mijn antwoord.

"O, maar je zei dat het geel goed ging?!"

"Ja, dat gaat het ook! We zijn alleen nog niet waar we willen zijn."

De school is een soort zandbak waar leerlingen en volwassenen kunnen oefenen in het leven van het echte leven. Op dit moment spelen er nog niet heel veel kinderen in deze spreekwoordelijke zandbak. Maar we kunnen ook niet te veel nieuwe kinderen tegelijk laten beginnen. Want om samen in die zandbak te kunnen spelen, moeten kinderen de spelregels leren kennen, en ze leren te gebruiken. Dat levert in het begin veel leermomenten op: conflicten die rond gemaakt moeten worden, verveling, verkenning van de school. Zeker bij een kleine school-populatie is de invloed van een nieuw kind groot. Pas als de groep gewend is aan de nieuwe situatie, kan er weer een kind bij. Zo groeien we misschien niet snel, maar wel heel stabiel.

Het nemen van gelijkwaardige besluiten, de kringen-organisatie, de bemiddelingskring, beeldvormende gesprekken, zomaar een greep uit de vele processen die werkzaam zijn in een democratische school. Ze doen het allemaal, en de resultaten laten zien dat ze ook echt werken.
Er is veel nieuwe aanloop op school. Er zitten verschillende jongens en meisjes in de aanname-procedure, en er melden zich wekelijks nieuwe geinteresseerde kinderen. Het team is compleet, de lokalen zijn gevuld. Er is veel leven en activiteit overdag, de school is lekker in beweging. Kortom: het gaat goed!

Paaseieren zoeken, en daarna eerlijk verdelen

Team uitbreiding

De afgelopen week is Manuel begonnen als docent op school op de maandagen en vrijdagen. Manuel heeft de afgelopen twee jaar op twee verschillende democratische scholen gewerkt. Het is heel fijn om met hem te werken: hij heeft niet alleen de praktische ervaring hoe je bepaalde zaken kan regelen, ook is hij als persoon heel warm en inspirerend.

Deze week is ook de aanname van docente Hilda in een stroomversnelling terecht gekomen: na lang zoeken heeft ze woonruimte in Den Bosch gevonden, en is ze afgelopen weekend verhuisd.  Ze gaat meteen deze week beginnen op de dinsdagen en donderdagen.

Het hele team is heel blij met deze uitbreiding! Welkom allebei!

De ziekenauto

Niet ver van de school klonk een sirene. Twee kinderen hadden de ambulance al snel gespot: hij reed het parkeerterrein van het winkelcentrum op. "Mogen we kijken!?" riepen ze enhousiast. Kennelijk zien ze niet zo vaak een ambulance vlak bij de plaats van bestemming. Ik was niet zo enthousiast. "Weet je, als er iemand op de grond ligt die hulp nodig heeft, dan is het voor die persoon helemaal niet leuk als er heel veel mensen komen kijken. Dus, nee, ik ga niet met jullie mee naar het winkelcentrum!".

"Maar we kunnen heel ongemerkt langslopen, en dan stiekum kijken, dan ziet niemand dat", zei de oudste, en hij deed prachtig voor hoe dat er dan uit ziet. Maar hij begreep ook wel dat dat niet zou werken.

We gingen naar de computer om te kijken naar de 112-meldingen. Misschien was er wel iets over het incident te vinden. Emma stopte even met haar PC-werk en samen keken we naar alle meldingen, codes, termen, tijden... En ja hoor! Het winkelcentrum werd genoemd: een ambulance met gepaste spoed. Meer niet. Toch werden de kinderen weer enthousiast om te gaan kijken: wat zou er toch gebeurd zijn..?

Voor Emma was dit een mooie aanleiding om haar ervaring met een ambulance te vertellen: ze is ooit van een paard gevallen, en heeft 20 min. op de ambulance gewacht. Na een kwartier kreeg ze door hoeveel mensen er stonden te kijken, en ze beschreef hoe vervelend ze dat vond. De jongens waren onder de indruk.

Nee, ze hoefden niet meer te gaan kijken. En raad eens wat er even later gespeeld werd?

Broodjes bakken

"Ik ga vandaag broodjes bakken", en hield een pak kant-en-klaar-mix in de lucht. En inderdaad, met ondersteuner Gerard ging hij wegen, water toevoegen, kneden, en rijzen. Met het wekkertje er bij, zodat hij het niet zou vergeten.


Na het rijzen bleek de motivatie nog steeds aanwezig: bolletjes draaien, en een lange worst ("nee, geen stokbrood, bah!"). Ze belandden op de bakplaat en gingen even later de oven in.

Na ruim een half uur begon de hele school naar lekker versgebakken brood te ruiken. Ook andere kinderen raakten geinteresseerd in wat er in de keuken gebeurde, en natuurlijk nog meer toen het bruingebakken resultaat geproefd moest worden. Borden, bestek en honing werden de lunchroom in gebracht (opeens hielp iedereen mee!) en de broodjes werden eerlijk verdeeld. "Dit ga ik elke week doen!" riep de kok, en schreef een motie voor in de schoolkring.

De volgende schooldag was de schoolkring al, en de kok was present voor zijn motie: "vrijdag broodjesdag". De schoolkring vond het een prachtig initiatief, maar vroeg zich af wie het brood-bak-spul ging kopen, en ging betalen. "Ik doe het zelf wel!", zo graag wilde hij bakken.

Het was weer vrijdag. De kok keek me bedremmeld aan. "Ik ben de broodspullen vergeten...". "Geeft niet!" zei ik. "Het is mooi weer, als jij naar de supermarkt wil om een nieuw pak te kopen, wil ik wel met je mee. Maar we moeten even wachten tot ondersteuner Gerard er is, anders zijn er te weinig begeleiders voor de andere kinderen.". Een uurtje later ging de kok met zijn vriendinnetje naar de supermarkt. En het was mooi weer! En zo veel te zien en te doen onderweg...

Aan het eind van de middag was het brood klaar. Het was bijna een pizzabodem geworden. "Ja, het plakte zo aan mijn vingers, we hebben er maar geen bolletjes van gemaakt. Gewoon zo op het blik". Er zat blijkbaar te veel water in, en er was geen losse bloem in de keuken om het te herstellen. Nou, het smaakte er niet minder om.

"Volgende week weer"? Volgende week weer.

Een kind is al iemand...

Wanneer wij, als volwassenen, denken aan kinderen, dan is er een kleine, belangrijke waarheid waar we gemakkelijk overheen kunnen kijken: kindertijd is geen voorbereiding op het leven, maar het IS het leven. Een kind is zich niet aan het voorbereiden, maar ze is aan het leven. Kinderen krijgen vaak de zeurende vraag "wat ga je later worden?". Het zou aangemoedigd moeten worden dat kinderen antwoorden met "Ik ben niet bezig iemand te worden, ik ben al iemand!"

(Thomas Ripaldi)

Van reglier onderwijs naar democratisch onderwijs

De Tijd en Ruimte is een school waar kinderen zelf verantwoordelijk zijn voor hun leerweg. Dat is precies het omgekeerde als hoe het reguliere onderwijs is opgezet. Voor kinderen (maar ook voor samenwerkers) is dat een hele verandering, als ze uit de setting van regulier onderwijs af komen. Daarom hebben ze de eerste tijd nodig om te wennen aan de nieuwe situatie.

De school gaat uit van intrinsieke motivatie. Kinderen zullen zelf moeten doen wat ze zelf willen doen. Dat geldt voor "leren", maar ook voor "veilig voelen", "aangeven van grenzen", "luisteren naar je gevoelens" etc. De school geeft vrijheid, zodat kinderen zelf keuzes kunnen maken. Ook verkeerde keuzes: die zijn het meest leerzaam.

We hopen daarom dat kinderen zoveel mogelijk zelf leren om situaties op te lossen. Dat betekent dat een samenwerker pas ingrijpt op het moment dat wat er gebeurt, niet meer OK is, en het duidelijk is dat de leerlingen het zelf niet kunnen oplossen. Het liefst zien we dat een kind zelf besluit dat het niet op te lossen is, en er een samenwerker bijhaalt voor hulp. En mocht die hulp vervolgens niet genoeg zijn, dan bestaat er de mogelijkheid om een bemiddelingskring aan te vragen.

Bij het rondmaken van situaties proberen we onbevooroordeeld, en geweldloos de verschillende perspectieven te delen, zodat beide partijen begrip krijgen voor de ander en de situatie. Er zijn geen straffen, wel consequenties. We gaan door met rond maken tot beide partijen aangeven dat ze weer verder kunnen. Soms betekent dat dat er nog iets gerepareerd moet worden. Op een gelijkwaardige manier besluiten we hoe we dat vormgeven.

De houding die een samenwerker het meest helpt in deze setting is:
1. uitstralen dat je er voor leerlingen bent, ook al ben je elders in het gebouw
2. uitstralen dat iedereen mag zijn zoals ze zijn (waarderen),
3. geinteresseert zijn in iedereen, en in elke situatie (dus ook in dader/slachtoffer-situaties)
4. reageren zonder geweld, vanuit verbinding (connectie), of proberend om de verbinding weer te herstellen.
5. bewust is van eigen verwachtingen, en deze los kan laten als blijkt dat ze niet helpend zijn voor het moment.

Het komt er eigenlijk op neer dat leraren zoveel mogelijk zichzelf zijn.

Gastlessen Koning Willem I college

Vandaag hebben Peter en Emma gastlessen gegeven aan studenten "Onderwijsassistent". In het kader van hun brede visie op onderwijs wilde de school dat ze ook kennis maakten met democratisch onderwijs.

De les begon schools: wij vertelden, en zij luisterden.

Om te voorkomen dat de les een hoor-en-vergeet-les zou worden, hebben we de les na een korte introductie omgegooid naar de gelijkwaardige / persoonlijke setting: "Wij zij er nu voor jullie, als je vragen hebt, stel ze. Maar als je vindt dat iets anders belangrijker voor je is; doe dat dan! En als dat buiten dit lokaal is, ga dan! Want zo gaat het op een democratische school: jij bent verantwoordelijk, jij beslist voor jezelf!"

Verbazing....

"Mogen we echt gaan dan!?" Ze keken de docent aan. Ze speelde het spel mee, en bevestigde hun keuzevrijheid. Slechts twee leerlingen vertrokken.

De sfeer veranderde meteen! Natuurlijk waren er studenten die veel bedenkingen hadden, en dat lieten ze ook merken. Maar de aandacht was er, de vragen waren goed, bij sommingen vlogen de antwoorden er in en hoorde je kwartjes vallen.

Veel te snel kwam de volgende groep alweer binnen; de bel gaat altijd te vroeg, of te laat. Daar heeft democratisch onderwijs ook geen last van...!

Een verjaardag wordt een rekenles

De lunch-room – zoals de jongens het noemen- is vandaag versierd met slingers. Femke is in de weer met ballonnen van een b-merk. Ze lijken niet opgeblazen te willen worden en er blijken gaatjes in te zitten. Wel hebben ze vrolijke kleuren, voor de nodige feestvreugde. Steven komt binnengestapt, de Jarige Job van vandaag. Hij somt meteen op wat hij vanmorgen allemaal gekregen heeft

Tijdens de lunch krijgen we het over leeftijden. Steven is nu 8 ("Echt 8 want ik ben 's morgens om 6 uur al geboren", zo zegt hij). Andre is nog 7. In maart, de 15^e, is hij jarig. Hoeveel weken schelen zij? We tellen samen hoeveel dagen er tussen hun verjaardagen zitten en hoe we dat om kunnen zetten in weken. Er komt het nodige rekenwerk aan te pas, en ook die lastige tafels. We hebben Daan's hulp hard nodig om vast te kunnen stellen dat ze 7 weken en 1 dag schelen. ‘Toen Steven een baby was van 7 weken werd Andre geboren’, dat spreekt tot de verbeelding zie ik aan de gezichten van de beide jongens.

De rekenles gaat verder: ‘Femke is over 10 jaar 34, hoe oud is ze nu?’. Het lukt ze alle drie niet om daar het juiste antwoord op te geven. Wanneer wij vragen hoe oud ik 10 jaar geleden was weet Daan uit te rekenen dat ik toen 29 was. En als we hem vragen hoe oud hij was, 10 jaar geleden, zegt hij verrukt: 0!

Daan vertelt vertederd over hoe hij was als klein kindje. ‘Ik zei steeds tegen iedereen "ik krijg Stez, ik krijg Stez", dus toen had ik eigenlijk al de naam verklapt, want iedereen dacht, wat zegt hij nou toch?’

We krijgen het over de tijd waarin ze een broertje kregen, Andre en Daan. Andre weet het nog goed, toen zijn broertje Jan geboren werd. Ook Daan kan het zich nog herinneren, toen Steven kwam. ‘Ik heb dat nooit meegemaakt’, stelt Steven hardop vast, ‘maar heel misschien krijgen we nog een zusje’.

Rekenen in het luchtledige is moeilijk. We zouden met de jongens een verjaardagskalender kunnen maken. Eentje waarbij alle maanden bij elkaar te zien zijn zodat het verloop van een jaar inzichtelijk wordt. Ook een getallenlijn (van 0-100) en een tafelplankje (tafels van 1 t/m 12) zouden een goede aanwinst zijn. Leuk om dit samen met de jongens te maken in de werkplaats.

Appie brevet

De tweede week gaat van start en de leerlingen druppelen vandaag een voor een binnen. Ieder met hun eigen ideeën over wat de dag gaat brengen. Een van hen sprint al snel richting het prikbord waar de moties ingediend worden. Hij schrijft: “vanaf 10 jaar mogen kinderen zelf naar de winkel”. Hij kan niet wachten tot hij zijn voorstel mag delen met ons in de schoolkring.

Maar voor het zover is gaan we op buurtonderzoek. Even de neus in de lucht steken en zuurstofhappen. We belanden op een speelplaatsje niet ver van de school. Hier staat een schommelstelage die een cirkel vormt waardoor je, als je hard genoeg schommelt, elkaars voeten kunt aanraken. Vol enthousiasme wordt dit dan ook meerdere malen geprobeerd. En met succes. Al gillend, joelend en vol enthousiasme wordt er als maar hoger geschommeld. Voor de jongste onder ons soms iets te hoog. Dan stopt hij even om daarna, als hij even is bijgekomen van de hoogte, gewoon net zo hard weer door te gaan. Wat een schaterlach.

De schoolkring start en de motie indiener zit nog net niet te stuiteren op zijn stoel. “Mag ik beginnen?” vraagt hij. Tuurlijk mag dat en hij dient zijn motie in. “Vanaf 10 jaar mag je zelf naar de winkel om daar wat te halen”. Het munt uit in een zogenoemd “Appie Brevet”. Dit houdt in dat je in overleg met ouders en de school zelfstandig naar de Albert Heijn mag gaan in de Helftheuvelpassage. Zo trots als een pauw op zijn eigen besluit ondertekent hij samen met zijn moeder aan het einde van de dag het eerste “Appie Brevet”.

In de schoolkring komt ook het gamen op school aan bod. Een onderwerp wat vorige week ook al even de kop op stak. Deze keer weer bij de volwassenen op de school. Hoe gaan we hier mee om? Waar liggen grenzen? En mag iedereen altijd maar mee kijken? Deze week zal er daarom ook in samenwerking een “gamebeleid” gevormd worden. Geschreven door en voor de kinderen.

‘s middags wordt er door de leerlingen uitgebreid de tijd besteedt aan het maken van driehoekige “boomerangs” die na het gooien ervan niet hun volledige taak uitvoeren. Ze komen namelijk niet terug gevlogen. Er wordt wat gekleurd en een speurtocht uitgezet. De kinderen hebben ons samenwerkers hier nauwelijks voor nodig. Ze gaan hun eigen weg. Aan het einde van de middag is de teleurstelling bij allen groot als ze worden opgehaald. Want naar huis gaan, dat is toch saaaaaaai.

Een dag op een democratische school

Als ik rond half tien de school binnenkom zitten de drie jongens in de lunchruimte. De oudste, Daan, doet een spelletje op de tablet. Zo ook zijn broertje Steven, met Andre vlak achter zich, die geboeid met hem meekijkt. Twee blonde jongens van zeven, bijna acht.

Steven merkt terloops op dat ze vandaag een nieuw spel gaan krijgen, ‘een schietspel wat eigenlijk alleen voor grotere kinderen is’. De aanwezige volwassenen, gaan naar de keuken waar thee, koffie en koekjes te vinden zijn. We krijgen het over onze ideeën over het gamen op school. Over het verschil tussen educatieve en animerende games, over beeldschermtijd en over
een individueel beeldschermplan versus een algemeen beleid. Er wordt besloten om hier snel een ouder-kring over te beleggen.

Terwijl we daar staan komen de jongens de gang op. Hoewel er nog geen afspraken gemaakt zijn over hoeveel een wat er gegamed mag worden, zijn ze er wel uit zichzelf mee gestopt. In de schoolkring van afgelopen maandag is afgesproken dat ze deze week nog mogen rennen en voetballen. En daarvan wordt door hen dankbaar gebruik gemaakt.
Even later spelen ze Larp in het theater-lokaal en ik besef dat ik het ingediende voorstel: ‘we mogen op school harp spelen’, verkeerd gelezen had. De jongens gaan elkaar spelenderwijs te lijf met zelfgemaakte wapens. We bekijken het dynamische spel door de glazen deur. Ouder Jan vraagt zich hardop af wat hier het educatieve karakter van is. Er klinkt niet zozeer twijfel in zijn stem, eerder een zoeken naar. Eigenlijk doen ze nu de zojuist gespeelde games na. Wat ze stilzittend, visueel beleefd hebben wordt nu in vurige actie omgezet. En wat het educatieve karakter betreft: hier wordt vol overgave motorisch ontwikkeld, ruimtelijk inzicht getraind, sociale vaardigheden gekweekt en bovenal plezier gemaakt.


Rob, de opa van Andre, komt binnengewandeld. Voordat hij aan het klussen gaat werpt hij een blik op de ravottende jongens. Hij vraagt Andre of hij hem wil komen helpen. Andre loopt gedwee achter zijn grote opa aan, de werkplaats in.

Er komt een berichtje binnen dat we meubels op mogen komen halen in een dorp verderop. Een basisschool doet gratis haar oude inboedel van de hand. We bespreken wie er mee wil. Er worden allerlei constructies bedacht maar besluiten ten slotte allemaal gewoon op school te blijven. Binnenkort zal
Alexander een vrachtwagentje huren zodat al het bruikbaars in een keer opgehaald kan worden.

Even later doen we een gezelschapsspel, ‘Kups’, genaamd. Normaal gesproken wordt het op campings of in de achtertuin gespeeld maar een theater-lokaal blijkt zich er ook prima voor te lenen.

De jongens hebben toch geen zin om naar buiten te gaan, waar het maar amper een graad of drie is vandaag. Team Janssen (Steven en Daan) en Team De Jong (Andre en ik) spelen tegen elkaar. Er moeten blokjes omvergegooid worden om zo snel mogelijk het kasteel te veroveren. Steven en Daan kennen het spel en weten ons de regels goed uit te leggen. De term ‘stoklengte’ wordt ingebracht door Eva. We onderzoeken wat dat in dit spel inhoudt en welke afstand er mee bedoeld wordt. Er wordt met enthousiasme gepseeld. Als ik voorstel om veel te oefenen zodat we misschien mee kunnen doen met de wereld kampioenschappen Kups kijkt met name Daan mij welwillend aan.
We spelen het spel een keer of drie. Als Daan even later toch liever iets anders gaat doen stelt Eva voor om Steven’s compagnon te zijn. Dat vindt hij goed. Niet veel later doen zij samen een ‘high-foot’, met de voeten tegen elkaar in plaats van de handen. ‘high-foot’, zegt Daan, ‘dat betekent eigenlijk hoog-eten’.

Wanneer Andre een van de stokjes werpt komt deze per ongeluk op de knie van Steven terecht. Hij trekt zijn been omhoog maar slaat er verder weinig acht op. Andre zegt vervolgens ietwat onverstaanbaar ‘ga maar een beetje aan de kant zitten’, in de hoop hem niet nog eens te raken. Ik moedig hem aan het wat duidelijker te zeggen, zodat zijn aardige gebaar gehoord wordt. Dat doet Andre. Steven knikt en schuift een stukje op.

Van het spel hebben we honger gekregen. Rond een uur of twaalf gaan we aan tafel. Behalve salades en boterhammen komen de tablets weer tevoorschijn en dit keer worden er eerder gemaakte filmpjes en foto’s getoond. ‘Kijk’, zegt Daan, ‘dit ben ik toen ik nog maar twee tellen oud was, vies he’. En Steven laat een filmpje zien waarin hij als een ware acteur doet alsof hij huilt. Andre vindt het
maar wat interessant en gaat weer schuin achter zijn maatje zitten om niets te hoeven missen. Ook komt er een filmpje tevoorschijn wat de broers op hun vorige school gemaakt hebben. Steven laat een foto van een meisje van vijf zien die daar ook zat, ‘die was heel schattig’. En Daan vindt ineens een foto van de caravan; ‘die is wel 7,5 meter he’, zegt hij trots. Hij staat op om grote stappen door het lokaal te zetten zodat we kunnen zien dat het echt heel lang is, 7,5 meter.

Steven haalt een flesje haarspray of iets dergelijks uit zijn tas. Hij modelleert zijn dikke blonde haar zodat er een vlotte lok ontstaat. Hij doet me denken aan de miniatuur versie van schrijver Henk van Straten. Heerlijk ongegeneerd ijdel.

Na het eten hebben de jongens zin in nog een partijtje voetbal. Andre en Steven hebben elkaar helemaal gevonden en trappen er lustig op los. Daan trekt zich nu wat terug. In het halletje voor het kantoor zit hij in stilte foto’s te bewerken. Af ten toe laat hij ons zien wat er van geworden is en samen lachen de jongens erom. Om de feestvreugde te vergroten vraagt Steven of er muziek bij aan
mag. Goed dat hij kenbaar kan maken wat hij wil. De heren luisteren graag muziek. Een radio zou een goede aanwinst zijn.

Na een paar uurtjes op een Democratische School doorgebracht te hebben zie ik het grote verschil met het reguliere basisonderwijs; de kinderen mogen gehoor geven aan een grote drang, aan een universeel verlangen: de behoefte aan beweging.

De schoenen gaan uit, truien belanden op de grond, er wordt gesprongen, er wordt gejuicht, er wordt gestreefd naar het beste in jezelf. De bal kan hoger, hij kan harder. Ook een echte voetbal kan op het lijstje van aan te schaffen spullen, net zoals een paar bokshandschoenen. Bewegen willen ze, trappen en stoeien. Krachten leren kennen, die van zichzelf en die van de ander.

Het voetbalspel wat Steven en Andre spelen vraagt om een scorebord, bedenk ik me. Karton en stiften zijn voor handen, ik ga naast ‘het voetbalveld’ zitten en begin met het schrijven van cijfers. Binnen enkele seconden zitten de jongens naast me en nemen ze het gretig van me over. Samen oefenen ze op het getal ‘6’, hoe schrijf je die ook alweer? We gaan bordjes maken met alle cijfers erop. In de
werkplaats vinden we stanley-messen, een werktafel en ook de stiften worden er bij gehaald. Als het karton op is loopt Andre naar het theater-lokaal, bewapend met zijn stanleymes. ‘ik weet niet of ik levend terugkom hoor, maar goed’, merkt hij droogjes op. Leuk dat hij op deze manier van zich laat horen, zichzelf laat zien. Als ik om hem lach zie ik een glimlach op zijn gezicht.

Terwijl we zo druk bezig zijn komt ook ‘Dayman’ een kijkje nemen. Ik noem hem ook zo. Ik kan niet aan hem zien of hij dit leuk vindt. Steven heeft ondertussen het initiatief genomen om de cijfers in te kleuren en om hier een patroon in te laten ontstaan. Daan maakt de tien met allerlei kleurtjes ‘dit wordt een disco-tien’, zegt hij blij. Ik zeg dat ze dat natuurlijk van papa hebben, dingen mooi maken. Ze knikken allebei instemmend. Andre heeft zich helemaal toegelegd op het snijden van het karton. Zo heeft ieder zijn taak gevonden en wordt er als vanzelfsprekend samengewerkt. De 5 hoeft volgens Steven niet ingekleurd te worden, ‘die doen we gewoon open en bloot’, zegt hij serieus, alsof het een
vakterm is. Niet veel later wordt er weer volop gevoetbald en aanverwante spelletjes gespeeld, de score wordt nu heel goed bijgehouden. Als ik rond twee uur mijn jas aan doe om te vertrekken zie ik dat Daan de cijfer-reeks meegenomen heeft naar het speel-lokaal om ze daar klaar te zetten voor de kinderen die daar gaan spelen. We hebben twee reeksen gemaakt, ‘we zetten de gekleurde cijfers voor ze neer, dat vinden ze leuk’. Ik benoem dat ik dat heel lief van hem vindt.

Als ik vertrek is het speel-lokaal gezellig gevuld. Evi bij het keukentje, net als broer Andre en Steven. Daan met het poppenhuis. ‘Lekker mijn eigen huis inrichten’....

Zoals we onze dag helemaal zelf vormgaven....

Tijd

"Ik wil naar huis...."
"Het is half twee, je moeder komt op haar vroegst om drie uur"
"Ja, maar ik verveel me zo..."

Vervelen is een heel belangrijk onderdeel van zelfgestuurd leren. Want als niemand je vertelt wat je moet gaan doen, dan moet je het zelf verzinnen. Vervelen is de voorbereiding voor zo'n besluit: je weet misschien wel wat je wilt gaan doen, maar ergens ben je er nog net niet klaar voor...

Hij pakte een bal. "Hier, ik gooi hem naar je toe, dan mag jij hem wegslaan!". Prima, we gaan baseballen. Ik stond klaar om de bal een mep te geven voor een heuse homerun. Bam! Hij stopte de bal als een echte keeper en trapte hem terug. Geen baseball meer; het was kennelijk voetbal geworden. Een andere jongen kwam meedoen en er ontstond een prachtig spel in de gang. Ze bleven doorspelen toen ik aangaf iets anders te gaan doen.

Het werd zomaar drie uur. Vanuit de werkplaats hoorde in hem in de gang roepen: "Mama, ik ga nog niet mee naar huis, hoor!"